25 november 2022
Of daglicht bijdraagt aan ons welzijn? Cru gezegd: ‘Niet volgens de zonnetijd leven is even ongezond alsof we allemaal elke dag vijf porties fastfood zouden eten.’
Deze uitspraak door neuroloog en slaapexpert Inge Declercq (UZA) tijdens haar interview in De Afspraak (Declercq, 2022c) is duidelijk: voldoende natuurlijk daglicht integreren in ons dagelijks leven is een o zo belangrijk element voor onze mentale en biologische gezondheid. Lees in deze fact check een samenvatting van haar interview en ontdek meer onderzoek dat werd uitgevoerd omtrent licht en onze gezondheid.
1. Drie horloges
Als je ons dagelijk leven observeert, kan je stellen dat we leven op basis van 3 types van horloges:
- ons lichaam: ben jij bijvoorbeeld een ochtendmens of eerder een avondmens? Dit is onze persoonlijke, biologische kloktijd en is genetisch bepaald. Afhankelijk van wanneer je meer energie hebt op een dag zal je bepaalde activiteiten plannen (bv. ‘s ochtends kan je helderder nadenken en zal je dus eerder meer gefocust werk doen).
- onze maatschappij: wanneer moeten je kinderen op school zijn? En wanneer wordt er van je verwacht dat je aan je werkdag begint? Dit is onze sociale tijd en wordt volledig bepaald door onze maatschappij.
- en dan heb je nog licht: wanneer komt de zon piepen aan de horizon en verdwijnt ze weer? Dit is de zonnetijd. Zij vertelt ons wanneer het tijd is om op te staan en wanneer we in nachtmodus mogen gaan.
"Studies hebben namelijk uitgewezen dat als we niet leven volgens de zonnetijd, de kans op kanker, overgewicht en depressies stijgt."
Hoe meer deze drie horloges afgelijnd zijn op elkaar, hoe gezonder we zijn: dat is de sleutel naar een goede gezondheid op lange termijn. Niet helemaal overtuigd? Studies hebben namelijk uitgewezen dat als we niet leven volgens de zonnetijd, de kans op kanker, overgewicht en depressies stijgt. Dat is ook de reden waarom wetenschappers ijveren voor het afschaffen van de zomertijd, en zelfs nog een stap verder durven gaan: nog een uur later leven (volgens het winteruur van het Verenigd Koninkrijk) zodat we volledig in lijn leven met onze zonnetijd in België.
2. Waarom is licht zo cruciaal?
Hoewel we volgens verschillende horloges leven, is en blijft dé ultieme tijdaangever ‘lichtinval’. Want: onze centrale hersenklok heeft invloeden van buitenaf (lees: lichtinval) nodig om onze interne kloksystemen, zoals die van onze cellen, netjes op elkaar te laten afstemmen. Indien deze tijdaangever niet strookt met wat er eigenlijk moet gebeuren, dan ontstaat er een mismatch en schep je gezondheidsproblemen.
3. Écht gezond licht
Als je écht gezond wil zijn, heb je ochtendlicht nodig. Ochtendlicht is de meest belangrijke bron van licht voor mentale gezondheid. Dit wil niet alleen zeggen dat je best je interieur zodanig organiseer dat je de activiteiten die je voornamelijk ‘s ochtends doet, in het ochtendlicht moeten kunnen gebeuren, maar dat je vooral ook naar buiten trekt en het ochtendlicht opzoekt. Want zelfs op een bewolkte dag is de lichtintensiteit buiten 2 to 3 maal sterker dan binnen (100-150lux versus 300-500lux). Wat belangrijk is om in gedachten te houden als we weten dat we gemiddeld 88% van onze tijd binnenshuis doorbrengen. Met andere woorden, ons dagelijks leven mist een gezonde hoeveelheid lichtintensiteit. En vooral in de winter, wanneer er maar een beperkte periode aan daglicht beschikbaar is, is het belangrijk om het daglicht actief op te zoeken (ookal is het bewolkt). Zo verlaag je je kans op een winterdip en depressieve gevoelens (Declercq, 2022a).
4. De zonnetijd naar binnen brengen
Hoewel we aanraden om zoveel mogelijk het daglicht buiten op te zoeken, is dit niet voor iedereen een makkelijk gegeven. Zo kunnen ouderen mensen die niet meer goed te been zijn moeilijk naar buiten gaan voor een wandeling in het (ochtend)daglicht. Daarom werd er een studie uitgevoerd in een woonzorgcentrum over de impact van een verlichtingsschema met variërende lichtintensiteit (volgens het natuurlijk daglicht) op zowel de mentale gezondheid als cognitieve prestaties van de bewoners (Shishegar & Boubekri, 2022). Kort gezegd ziet het verlichtingsschema er als volgt uit: blauwrijk licht in de ochtend, neutraal wit licht in de middag en geelachtig licht in de avond.
Resultaat: deze studie vond veelbelovend bewijs dat een verlichtingsschema dat de hele dag de natuurlijke licht/donkercyclus volgt, een effectieve ontwerpoplossing zou kunnen zijn om een gezonde en helende leefomgeving te creëren die de stemming, cognitieve functies en daarmee de kwaliteit van leven van ouderen bevordert.
Had je graag nog meer informatie over omgevingspsychologie of tips over omgevingen die bijdragen aan je welzijn? Wij denken graag met je mee. Laat hieronder een bericht achter.
Referenties:
- Declercq, Ilse (host). (2022a, januari). In de winter hebben we zo weinig licht, meer licht zou ons meer energie geven. De wereld van Sofie, Radio 1. Geraadpleegd op 17 november 2022, van https://radio1.be/luister/select/de-wereld-van-sofie/slaapexpert-inge-declercq-in-de-winter-hebben-we-zo-weinig-licht-meer-licht-zou-ons-meer-energie-geven#podium19#podium19
- Declercq, Ilse (host). (2022b, 19 maart). Neurologe en slaapexperte Inge Declercq: Haal je gsm weg uit je bed, dat is een echte slaapdoder!. De Madammen, Radio 2. Geraadpleegd op 17 november 2022, van https://radio2.be/lees/neurologe-en-slaapexperte-inge-declercq-haal-je-gsm-weg-uit-je-bed-dat-is-een-echte-slaapdoder
- Declercq, Inge (host). (2022c, 27 oktober). WK voetbal. De Afspraak, VRT. Geraadpleegd op 17 november 2022, van https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/de-afspraak/2022/de-afspraak-d20221025/
- Shishegar, N., & Boubekri, M. (2022). Lighting up living spaces to improve mood and cognitive performance in older adults. Journal of Environmental Psychology, 82, 101845.
